Харыйалары бэлэмнээһин саҕаланна

Ааптар: 
Бөлөххө киир:

Күн-дьыл түргэн, саамай күүтүүлээх бырааһынньык, Саҥа дьыл, хонон турдах ахсын чугаһыыр.

edersaas.ru.

“Саҥа дьыл” диэтэххэ, биллэн турар, хас биирдии киһи хараҕар араас өҥнөөх уотунан күлүмүрдүү оонньообут, симэхтээх харыйа көстөр. Саҥа дьыллааҕы харыйа хас биирдии киһиэхэ оҕо саас умнуллубат өйдөбүлүн үөскэтэр.

Оҕо саас харыйата умнуллубат

— Оҕо эрдэхпинэ, биһиги дьиэ кэргэҥҥэ аҕабыт ыраах ойууртан харыйа кэрдэн аҕалара олус күүтүүлээх уонна долгутуулаах түгэн буолара, — диэн кэпсиир киин куорат олохтооҕо Надежда Егоровна. — Оскуолаттан кэлэн иһэн, өссө дьиэҕэ киирбэккэ эрэ тиэргэҥҥэ харыйа лабаалара ыһыллыбыттарын дуу, ыһыллыбатахтарын дуу көрөрүм. Биир да лабаа саккыраабатах буоллаҕына, ол аата аҕам соло булан, тыаҕа тахса илик эбит диэн саныырым. Оттон улахан күрдьүккэ харыйачаан кэлэн биһигини күүтэн турар буоллаҕына, оо, үөрэр да этим! Оҕолор бары оскуолаттан кэлбиппит кэннэ, аҕабыт харыйабытын дьиэҕэ киллэрэн, муннукка ириэрэ уурара. Сотору кэминэн тоҥ харыйа ирэн, дьиэбит иһэ мутукча дыргыл сытынан туолара. Харыйабытын олохтоох сиригэр туруоран, сорох лабааларын быһан, сарбыйан баран, ханна убаҕас сиринэн эбии баайан биэрэрбит. Дьэ итиэннэ, билиҥҥи курдук, ол-бу күлүмүрдүүр оҥоһук суох буолан, сапка баатаны тиһэн, маҥан кумааҕынан “хаардары”, араас кыыллары кырыйан, симиирбит.


Оҥоһуу харыйа да итэҕэһэ суох

Харыйа үүммэт сиригэр олорор ыаллар уонна бөдөҥ бөһүөлэктэр, куораттар олохтоохторо, дьиҥнээх харыйаттан тугунан да итэҕэһэ суох, оҥоһуу харыйалары атыылаһан симииллэр.

Мин оҕо сааһым Чурапчы улууһугар ааспыта, — диир Анна Кузьмина. – Оччолорго маҕаһыыннарга күөх дьүһүннээх, пластмаассанан оҥоһуллубут, хомуллар харыйалар саҥа дэлэ­йэн эрэллэрэ. Дьонум биир үксүн Чурапчыга харыйа да, бэс да суоҕунан буоллаҕа, итинник харыйаны ылан киэргэтэллэрэ. Бастаан биир оннук харыйалаах этибит, кэлин аҕам өссө биир оннук харыйаны атыылаһан, иккиэннэрин холбоон, дьиэбит өһүөтүгэр диэри тиийэр үрдүк харыйаны туруорар буолбута. Атын ыаллар эмиэ оннук оҥороллоро. Инньэ гынан, биһиги улууспутугар күн бүгүнүгэр диэри ойууртан харыйа кэрдэн киллэрэр үгэс төрүт суох. Билигин араас өҥнөөх-дьүһүннээх, төрүт күлүмүрдүү сылдьар, бэйэлэрэ уоттаах-күөстээх оҥоһуу харыйалар ырыынакка элбээтилэр. Сыаналара ботуччу курдук эрээри, кырата уонча сыл тухары туһаныллар буоланнар, ону быдан толуйаллар.

Айылҕаны харыстыыр дьон ойуур харыйатын кэрдии айылҕаҕа, тулалыыр эйгэҕэ хоромньуну оҥорор дииллэр. Ол эрээри, харыйаны анал үүннэрэр сиртэн биитэр кэрдиллиэхтээх учаастактан ыллахха, туох да хоромньу тахсыбат.

Аукцион биллэрилиннэ

Саха сиригэр харыйаны анаан үүннэрэр сирдэр (питомниктар) суох буоланнар, харыйалары кэрдэргэ былааннанар учаастактартан, холобур, ойуур баһаарын бохсорго анаан хаһыллар аппалартан, электро-уот ситимэ ааһар солооһуннарыттан, суоллар кытыыларыттан уо.д.а. ылыллар. Ирдэбил быһыытынан, харыйалары атыылыыр-­атыылаһар дуогабарын түһэрсэр быраабы биэрэр туһуттан, ойуур учаастактарын аукциоҥҥа таһаарыллар. Ол аукциоҥҥа Саҥа дьыллааҕы харыйалары нэһилиэнньэҕэ уонна тэрилтэлэргэ атыылааһыны тэрийиэхтэрин баҕарар биирдэм урбаанньыттар да, юридическай сирэйдэр да кыттыахтарын сөп.

Билигин Саҥа дьыллааҕы харыйалары бэлэмнээһин үлэтэ саҕаланна. Күн бүгүҥҥү туругунан, Алдан, Нам, Нерюнгри, Мэҥэ Хаҥалас уонна Таатта улуустарыгар барыта холбоон, 2 тыһыынча 850 устуука харыйаны уонна бэһи кэрдэн, атыыга таһаарыыга аукцион саҕаланна. Маны таһынан, Алдан улууһун сиригэр-уотугар биир туонна харыйа лабаатын соҕотуопкалыырга аукцион биллэрилиннэ.

Өйдөөҥ:

Ойуур маһын-отун, ол иһигэр харыйаны көҥүлэ суох кэрдибит киһи Холуобунай Кодекс 260-с ыстатыйатынан, гражданскай уонна холуобунай эппиэккэ тардыллар. Итинник быһыы тахсыбатын Ойуур харыстабылын үлэһиттэрэ, полиция уонна ГИБДД уорганнара кыраҕытык кэтииллэр. Бырааһынньык чугаһаан истэҕин ахсын үлэлэрин күүһүрдэн, патруль олохтууллар, массыыналары, ордук таһаҕас таһар массыыналары бэрэбиэркэлииллэр итиэннэ постарга дьуһуурустубалыыллар.

Ыстараап кээмэйэ хайдах мас (эдэр, кырдьаҕас, кыра, улахан…) кэрдиллибититтэн тутулуктанан, чааһынай киһиэхэ 4000, дуоһунастаах киһиэхэ 40 000, тэрилтэҕэ 300 000 солк. тиийэ ыстараап түһэриллэр. Ону таһынан, ойуур хаһаайыстыбатыгар таһаарыллыбыт хоромньу төлөттөрүллэр. Сокуону кэспэт туһуттан, харыйаны олохтоох лесни­чествоттан көҥүллэтэн кэрдибит биитэр лицензиялаах хаһаайыстыбаттан бэлэм харыйаны атыыласпыт быдан судургу.

Раиса Сибирякова, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru

+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0