Харитоновтар кыргыттарын кытта дьиэ туталлар

Ааптар: 
Бөлөххө киир:

Өймөкөөн улууһугар командировкаҕа сылдьан, эдьиийим дьиэтин таһыгар бэрт улахан дьиэ көҥдөйө бүппүтүн көрдөрө туран: “Ити дьиэни учууталлар дьиэ кэргэттэрэ биир ый иһигэр тутан бүтэрбиттэрэ”, — диэн кэпсээбитин бэркэ сэргии истибитим.

edersaas.ru


Биир дьиэ кэргэн – ийэлиин, аҕалыын, оҕолуун дьиэ тутан дьэндэтэн таһаарбыттарыттан бэркиһээн, бачча кэлэн баран тус бэйэлэрин көрүстэххэ табыллар диэн санаанан салайтаран, Харитоновтары көрдөөн булан, анаан кэпсэттим.

Александр уонна Евдокия Харитоновтар Өймөкөөн улууһун Ньукулай Чысхаан аатын сүгэр Томтор орто оскуолатыгар үлэлииллэр: Александр Васильевич – физкультура, Евдокия Гаврильевна – саха тылын учууталлара. Биир уол, икки кыыс оҕолоохтор.

Уһанар буолбуппут ыраатта. Томтордооҕу оҕо саадын группаларын истиэндэлэрин, тээбириннэрин, оскуолаҕа — кылаас муннуктарын оҥорбуппут. Үлэлиир оскуолабыт буфетын куоракка баар “Махтал” ресторан курдук, сахалыы дизайннаан киэргэппиппит, — диэн кэпсэтиибитин саҕалыыр ыал ийэтэ Евдокия Харитонова.

Хайдах дьоҕус бизнес тэриммиккитий?” – диэн ыйытыыбар Евдокия Гаврильевна:

Тэрилтэлэртэн үгүс сакаас киирэригэр, чааһынай дьон буоламмыт, ирдэбиллэрэ кытаатан, төлөһөргө уустуктардаах буолан барбыта. Билигин барыта докумуон, отчуот, тендер үйэтэ. Үлэбит төлөбүрүн анал счекка түһэрэргэ, отчуокка табыгастаах буолар гынар тэрилтэлэр салайааччылара дьоҕус тэрилтэ тэринэрбитигэр сүбэлээбиттэрэ. Ол иһин аҕабыт Александр Васильевич 2014 сыллаахха бэйэ дьыалатын тэриммитэ, — диэн кэпсиир.

Дьоҥҥо дьиэ тутар толкуй хайдах үөскээбитэй? – диэн ыйытыыбар Александр Васильевич маннык хоруйдаата:

8х9 иэннээх түөрт хостоох дьиэбитин бэйэбит туттубуппут. Бүтэрбиппит кэннэ, кэргэним: “Дьиэ тутарга үөрэммиччэ, атын да дьоҥҥо сайаапка ылан, боруобаланан көрүөх, — диэн этии киллэрбитэ. Баанньыкпытын, гарааспытын эмиэ бэйэбит туппуппут. Онон, этэргэ дылы, оҕолуун, ийэлиин-аҕалыын уопут бөҕөтүн мунньуннахпыт дии. Билигин куоракка устудьуоннуу сылдьар кыыспыт тутуу матырыйаалын барытын эндпэккэ билэр буолан, үлэхпитин барытын мунньан ыыта олорор. Сорох атыыһыттар оҕобут тэҥҥэ аахсарын, изоспан “а”-тын, “б”-тын, тоһоҕо кээмэйдэрин эндэппэккэ араарарын истэн, сөҕүү бөҕөтүн сөҕөллөр үһү: “Эн бу хантан тутуу матырыйаалын бачча үчүгэйдик билэҕиний?” — диэн.

Эбээтэ мээчиги эккирэтэр киһиттэн сэрэппит

 Евдокия Гаврильевна биир көрүдьүөс кэпсээннээх буолла. Кини оҕо эрдэҕиттэн саамай сөбүлээбэт уруога физкультура эбит. “Бэл, уруок расписаниетын көрө туран, тиритэр этим. Бу уруогу оннук абааһы көрөр этим”, — диэн кэпсиир ыал ийэтэ. Эбээтэ сиэнин аһынан: “Оҕом физкультураны кыайбат аньыытыгар физрук дуу, спортсмен дуу кэргэннэнэрэ дуу...”, — диир эбит. Кэлин кыыс улаатыытын саҕана наар этэрэ үһү: “Оҕом эрэ буолларгын, физрукка кэргэн тахсыма, ааттаах сүрэҕэ суох дьон. Тугу да үлэлээбэккэ, спортсменнар наар мээчиги эккирэтэр айылгылаахтар. Бэйэҥ эрэ үлэлээн тахсыаҥ”.

Билсэ сылдьан биһиги кыыстаах уол курдук биирдэ да сиэттиһэн баран хаамсыбатахпыт. Миэхэ кэллэҕинэ, бүппэт дьиэтээҕи үлэм түбүгэ. Киһим кэлээт да, буолуохтааҕын курдук үлэлээбитинэн барара: оҕуруоппар уу куттарабын, сарайбын өрөммүөннэтэбин. Күн киириэр диэри өрүү үлэлээн баран, киэһэтигэр тарҕаһан хааларбыт. Билигин санаатахпына, эчи, үлэм бүппэтэ бэрт эбит. Дэлэҕэ да эбээм: “Тоойуом, билсэ сылдьар дьон сиэринэн, тахсан уулуссаҕа күүлэйдии да түһүө эбиккит ээ. Атаарсар эҥин диэн баар”, — диэн бэркиһиирэ, — диэн кэпсиир Евдокия.

Дьиктитэ баар, Үчүгэй нэһилиэгэр үлэлээбит үс сыллаах дуогабара бүппүтүн кэннэ, Александр дойдулаабакка, Евдокиятын аттыгар чугас сылдьаары (кыыс Томторго олороро), ыаллыы Сордоҥноох нэһилиэгин орто оскуолатыгар үлэлииргэ дуогабардаспыт. Бу курдук үс сыл доҕордоһон эрэ баран, Харитоновтар бииргэ буруо таһааран олорорго санаммыттар.

“ Маһы кытта тустар кийиит …”

Александрдаах Евдокия бэйэлэрин “байаҕантайдарбыт” дэнэллэр. Өймөкөөн уонна Томпо ыаллыы сытар оройуоннар былыр биир Байаҕантай улууһугар киирэллэрэ. Александр Васильевич Томпо Кириэс Халдьаайытыттан төрүттээх.

Аҕам уһаайба арааран, дьиэ тутан биэрэн, Кириэскэ олохсута ыҥыра сатаабыта. Ол эрээри Өймөкөөнү олох ис дууһабынан сөбүлээн, иккис дойду оҥостон кэбиһэн, тэйиэхпин олох баҕарбаппын. Сирэ-уота, булда-аһа, дьоно-сэргэтэ эйэҕэһэ – үтүө дойду”, — диир Александр.

Харитоновтар биир сайын аҕаларын дойдутугар Кириэс Халдьаайыга тиийэн, дьону-сэргэни сөхтөрөн кэлбиттэр. Дьахтар уһанарын хаһан да көрбөтөх кириэстэр соһуйуу бөҕө буолбуттар.

Тиийээт, эһэбит кирилиэһин саҥардыбыппыт. Мин үөрэнэн хаалан, харандааһы кулгаахпар иилинэн баран сылдьабын. Кэргэммэр уруһуйдаан биэрэбин. Ону кини уолунаан кэлэн эрбээн иһэллэр. Аны кинилэр өһүө туруорар кэмнэригэр, мин устуруустаабытынан барабын. Оттон кыыспыт тоһоҕо саайар. Ааһар дьон төннөн кэлэ-кэлэ, соһуйбуттуу, өр да өр одуулаан көрөн турар буолаллара. Онон бастаан утаа олорор түөлбэбитигэр мусуой экспонаттарын курдук этибит. Тиийбит бастакы нэдиэлэбитигэр Кириэс Халдьаайыга сонуннара мин туспунан этэ: “Харытыанаптар кийииттэрэ олох эр киһи курдук — маһы кытта туста сылдьар”, — диэн.

Баанньыктара элбээтэ

Сүрүннээн, сакаас баанньыкка киирэр. Биһиги дьонтон сайаапка ылаат, киирэн тута сууналларын курдук барытын тутан, оҥорон биэрэбит. Ол эбэтэр кинилэр мас кэрдиигэ, матырыйаал булууга кыһамматтар. Барытыгар бэйэбит дьиэ кэргэнинэн саба түһэбит. Сакаастарбытын күһүн эрдэттэн ылабыт. Саас эрдэ төһө маһы кэрдэн киллэрэрбитин суоттанабыт, — диэн кэпсиир Евдокия.

Баанньыгы Харитоновтар 150 тыһ. солк. туталлар. “Билигин үлэх быһыытынан 8х9 иэннээх бастакы дьиэбитин тута сылдьабыт. Баанньыктыын холбоон, 800 тыһ. солк. курдук. Харчытын тута ылбаппыт. Үлэхтээх киһи төһө кыахтааҕынан бэйэтэ көрөн төлүүр. Дьиэ көҥдөйүн ый иһигэр туппуппут. Күммүт-өрөбүлбүт чааһынан былааннанар. Ол быыһыгар сайын сайылыкпытыгар тиийэн оттуубут, сир астыыбыт, балыктыыбыт”, — диэн кэпсиир ыал аҕа баһылыга Александр.


… Харитоновтар араас тэрээһиннэри ыытар дьоҕурдара – эмиэ туспа кэпсээн. Ийэлэрэ — тамада, аҕалара музыкальнай аппаратураҕа олорор, уол ыллыыр, кыргыттар үҥкүүлүүллэр. Онон бу дьиэ кэргэн маһы да ыллаталларын, бэйэлэрэ да ыллыылларын сөбүлүүр, барыга бары дьоҕурдаах уонна көхтөөх саха аныгы ыалынан буолаллар.

Елена ПОТОЦКАЯ, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru

 

 

 

 

+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0