Саҥа дьыл үүнэр күнүгэр кырачаан киһи сылаас дьиэтигэр Тымныы оҕонньору уонна Хаарчаананы кэтэһэн аҕай олорор кэмигэр, эмискэ таһырдьаттан бэлэх кэһиилээх остуоруйа ыалдьыттара киирэн кэлиилэрэ Хаҥалас Тумулугар үгүс ыалы соһуппута.
edersaas.ru
Маннык соһуччу бэлэҕи Терентьевтэр, Драгуновтар, Емельяновтар, Ипполитовтар дьиэ кэргэннэрэ нэһилиэк кыра оҕолоругар Саҥа дьылга анаан бэлэмнэнэн оҥордулар.
— Хантан маннык сонун санаа үөскээбитэй? — диэн ыйытыыбар, Хаарчаана оруолун толорбут ыал ийэтэ Вера Терентьева маннык кэпсээтэ:
— Биһиги бииргэ төрөөбүттэр төрдүөбүт: үс кыыс уонна биир уол. Ийэбит Анастасия Петровна Ипполитова сопхуос пиэрмэтигэр лаборанныыра. Киһини өйдүөхпүттэн, 70-c сыллар саҥаларыттан 80-с сыллар ортолоругар диэри, ахсынньы 31 күнүгэр сопхуос үлэһиттэрин оҕолоругар анаан сыарҕалаах атынан сылдьан, Тымныы оҕоньор Хаарчаанатынаан дьиэлэри кэрийэн бэлэх туттараллар этэ. Ону управляющай Елизар Христофоров уонна кини солбуйааччыта Владимир Строев көҕүлүүллэрэ. Биһиги ийэбит ити тэрээһиҥҥэ эппиэттээх буолан, оҕолор ийэбитигэр көмөлөһөн, түбүк бөҕө буоларбыт. Ону санаан кэлэ-кэлэ, бииргэ төрөөбүттэр: «Ити кэми оҕолорго төнүннэрбит киһи», — диэн ахтарбыт. Биир үтүө күн кыра балтыбыт кэргэнэ Василий Драгунов: «Ийэҕит үтүө холобурун батыһыаҕыҥ. Оҕолорго сэбиэскэй кэм үтүө түгэннэрин төнүннэриэҕиҥ!» — диэн этии киллэрбитэ. Күтүөппүт санаатын истээт, оҕо сааспыт ахтылҕаннаах кэмнэрин төнүннэрэргэ санаммыппыт. Биһиги дьиэ кэргэн аппытын көлүйэн, мин Хаарчаана, кэргэним Юрий Иннокентьевич — Тымныы оҕонньор буола охсон, чугас аймахтар бары кыттыһан оҥорбут бэлэхтэрбитин ыалларынан түҥэтэ айаҥҥа туруммуппут.
Биһиги саҕана нэһилиэк оҕолорун эрэ буолбакка, аймахтарыгар, эбэлээх эһээлэригэр бырааһынньыктыы кэлбит оҕолор кытта хабыллаллара. Ол үгэһи биһиги эмиэ тутуһан, 40 оҕоҕо Саҥа дьыллааҕы бэлэх туттардыбыт, — диэн кэпсиир Вера Терентьева.
Биллэн турар, олохтоохтор олус үөрбүттэр уонна соһуйбуттар.
— Оччотооҕу кэми олох аҕыйах киһи өйдүүр эбит. Ол да иһин буолуо, бу тэрээһиммитин үгүстэр олох сонун сүүрээн курдук ылыннылар. Дьиҥэр, уруккуттан баар үгэһи биһиги сөргүттэхпит эрэ дии. Ийэбитигэр өрүү махтана саныыбыт. Кини Саҥа дьылы олох уратытык ыларга дьулуһар этэ. Ол эбэтэр билиҥҥээҥҥэ диэри хас биирдиибит дьиэтигэр ийэбит ааппытын ааттаан туран, бэлэхтиир харыйа оонньуурдарын оҕо сааспыт өйдөбүлүн быһыытынан уура сылдьан, сыл аайы харыйабытыгар иилэбит. Билигин бу үгэһи оҕолорбутугар уонна сиэннэрбитигэр тиэрдэбит. Аны сыл аайы ийэбит биэрбит бэлэҕиттэн биирдии кэмпиэти харыйабытын кытта ууран кэбиһэбит. Эһиилигэр харыйаны хостооһун — бэйэтэ бырааһынньык. Хомуйуу сиэрэ-туома эмиэ туспа. Оонньуурдарбыт аттыгар бэйэбит биирдии анал кэмпиэппитин хайаан да уурабыт. Эһиилигэр ону сиибит, — диэн салгыы кэпсиир Вера Владиславовна.
Биллэн турар, бу саҕалааһыннарын Анастасия Петровна Ипполитова оҕолоро уонна сиэннэрэ мантан инньэ салгыахтара.
— Бүгүн маҕаһыыҥҥа бара сырыттахпына нэһилиэгим дьоно: «Олус да бэрт тэрээһини ыытан, Саҥа дьыллааҕы остуоруйаны оҕолорбутугар бэлэхтээтигит. Эһигиттэн холобур ылан, эһиил биһиги эмиэ тугу эрэ оҥорууһубут диэн толкуйга киирдибит, — диэн кэпсии тоһуйдулар. Ити курдук хас биирдиибит туох эрэ сонун сүүрээни толкуйдаан олоххо киллэрдэҕинэ, оҕолорбутун, ыччаттарбытын араас үтүө дьыалаҕа көҕүлүө этибит , — диэн кэпсэтиибитин Вера Терентьева түмүктүүр.
Үүммүт сыл Сомоҕолоһуу сылынан биллэриллибитэ. Бу Хаҥалас Тумулун бииргэ төрөөбүттэрэ Терентьевтэр, Драгуновтар, Ипполитовтар уонна Емельяновтар дьиэ кэргэннэрин курдук бүтүн ыалынан, нэһилиэгинэн, улууһунан сомоҕолоһон, кыра да үтүө дьыаланы оҥордохпутуна, элбэх араас ис хоһоонноох үтүө дьыала тахсан кэлиэ этэ. Онон Саҥа дьыл бырааһынньыгар биир чаҕылхай холобуру көрдөрбүт Хаҥалас Тумулун ыаллара үүммүт сылга барыбытыгар сомоҕолоһуу кыымын сахпыттарыгар махталбытын тиэрдэбит.
Елена ПОТОЦКАЯ, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru
Хаартыскаҕа: Терентьевтэр дьиэ кэргэн архыыбыттан