ГТО кыһыл көмүс бэлиэтэ спорт маастарын нуорматыгар тэҥнээх

Ааптар: 
Бөлөххө киир:

Биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр ГТО-ну көҕүлүүргэ үлэ-хамнас хайдах быһыылаахтык ыытылла турарын билсээри, мин СӨ физическэй култуураҕа уонна маассабай спорка управлениетын начаалынньыга Николай Гаврильевич Цыпандины кытта анаан-минээн көрсөн кэпсэттим.

Петр Павлов, «Саха сирэ» хаһыат, www.edersaas.ru

Дойду баһылыга В.В.Путин ГТО-ну сайыннарыыга таһаарбыт дьаһалын кытта биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр ГТО-ну сайыннарыыга үлэ тута саҕаламмыта. Дьиҥинэн, Саха сирэ ГТО-ну көҕүлүүргэ эрдэттэн бэлэм этэ диэн киэн тутта этиэххэ сөп. Биһиэхэ, ГТО-ҕа дьүөрэлии “Кэнчээри”, “Маарыкчаан”, “Эрэл” диэн анал комплекстар тэриллэн, бу хайысхаҕа үлэлээбиттэрэ быданнаата.
Билигин, ГТО-ну сайыннарыы үһүс түһүмэҕэр киирдибит. Бастакы түһүмэххэ бэлэмнэнии үлэтэ ыытыллыбыт, иккискэ – оскуола оҕолорун кытта үлэ барбыт. Сүрүн сыал-сорук — оскуоланы бүтэрэн үрдүк үөрэххэ туттарсар оҕолору кытта үлэ буолбут. Николай Гаврильевич иһитиннэрбитинэн, итиннэ өрөспүүбүлүкэ 35 улууһа хабыллыбыт. Барыта 11 тыһыынча оҕо ГТО туттарбытыттан, тыһыынчата анал бэлиэни ылбыт. Кинилэртэн 200-чэкэтэ үрдүк үөрэххэ киириигэ ЕГЭ түмүгэр эбии баал ылбытын санатар тоҕоостоох.

Алта киин тэрилиннэ

Россия Спорка министиэристибэтин кытта бииргэ үлэлээһиҥҥэ сөбүлэһии оҥоһуллубут. Ол төрүөтүнэн Саха сиригэр өрөспүүбүлүкэтээҕи тестирование ыытар алта киин тэриллибит. Холобур, илин эҥээр улуустары кытта үлэҕэ киининэн – Чурапчытааҕы судаарыстыбаннай физическэй култуура уонна спорт института буолбут. Бу кииҥҥэ илин эҥэр улуустары тэҥэ Уус Маайа уонна Томпо улуустара эмиэ сыһыарыллыбыттар. Бүлүү бөлөх улуустар кииннэринэн Сунтаардааҕы Алкивиад Иванов аатынан спортивнай оскуола буолбут. Мирнэйи уонна Ленскэйи кытта үлэҕэ – Мирнэйдээҕи спорт кэмитиэт, оттон Алдан уонна Нерюнгри улахан оройуоннар буолалларын быһыытынан, бэйэлэрин истэригэр кииннэр тэриллибиттэр. Холобур, Алдаҥҥа — “Энергетик” спорткомплекс базатыгар. Оттон Нерюнгрига Спорт министиэристибэтин иһинэн үлэлиир өрөспүүбүлүкэтээҕи футбол оскуолатын киин оҥостубуттар. Онтон хаалбыт Дьокуускайы, Горнайы, Хаҥалаһы, Намы кытта ХИФУ физическэй култуураҕа уонна спорка института үлэлэһэр эбит.
Хоту улуустары барыларын регионнааҕы оператор буоларын быһыытынан, управление сүрүннүүр.

Нэһилиэнньэттэн ГТО-ну тутуу саҕаланна

Бу икки сыл иһигэр туох баар улууһу барытын хаптыбыт, — диир управление начаалынньыга Николай Цыпандин. — 400-тэн тахса киһини ГТО-ҕа үөрэттибит. Кинилэр “ГТО судьуйата” диэн анал сертификаты ыллылар. Оннуктаах эрэ буоллаххына, нуорманы тутар бырааптааххын. Бу, 2017 сыл – үһүс түһүмэххэ хас биирдии киһини барытын хабыахтаахпыт. Онон үлэбитин саҕалаатыбыт, сыл 12 ыйыттан 9-гар декада ыытабыт. Билигин кыһыҥҥы бириэмэни туһанаммыт, күүс-уох өттүгэр анаммыт ГТО анал упражнениеларын оҥотторо сылдьабыт. Холобур, тардыныы, анньыныы, гиирэ анньыыта, ыстаныы, пресс хачайдааһына курдук ньымаларга. Оттон сааскы кэмҥэ хайыһар буолуоҕа. Хаар уулуннаҕына, сүүрүүлэри тутуохпут. Итинник былааннанабыт уонна сайыҥҥы кэмҥэ дьоҥҥо бэйэлэрэ бэлэмнэнэллэригэр бириэмэ биэрэбит. Күһүҥҥү ыйдарга нуормалары тутуу декадатын салгыы ыытыахпыт.
Уопсайынан, Саха сиригэр Спорт министиэристибэтин бирикээһинэн, физическэй култуура уонна маассабай спорт управлениетын регионнааҕы оператор буолбута. Ол иһин, ГТО-ҕа сыһыаннаах туох баар үлэ барыта биһиги сүрүннүүбүт. Управление иһинэн Александр Брызгалов начаалынньыктаах анал отдел тэрийбиппит. Бу биэс киһилээх отдел кылгас кэм иһигэр сүрдээх күүстээхтик үлэлээтэ. Улуус баһылыктарын барыларын кытары сөбүлэһии оҥорсубуппут, 50-ча муниципальнай киини тэрийдибит. Итиннэ Ленскэй оройуонун бэлиэтиэххэ наада. Оройуон баһылыга, спорт кэмитиэт салайааччыта көҕүлээн хас биирдии нэһилиэгэр барытыгар ГТО нуорматын тутар киин тэрийдэ. Дьон үлэҕэ сыһыаннара итиннэ көстөр. Сорох улуустар баччааҥҥа диэри тэрийэ иликтэрин бэлиэтиир оруннаах.

Үөрэххэ туттарсыыга көмөлөөх буолуоҕа

ГТО интэриниэккэ www.gto.ru диэн анал сайтаах. Ол сайтка эн регистрацияламмыт, бэйэҥ анал нүөмэргин ылбыт буоллаххына эрэ, биирдэ ГТО нормативын туттарар кыахтанаҕын. Билиҥҥи туругунан, (21.02.2017) биһиги өрөспүүбүлүкэбититтэн 63214 киһи ГТО-ҕа регистрацияламмыт. Ол аата, дьоҥҥо интэриэс баар диэххэ сөп.
Үөрэнээччи ЕГЭ-тын туттарар, предметтэринэн баалларын таһаараллар, онно ГТО көмүс бэлиэлээх буоллаҕына, үрдүк үөрэх кыһата 10 баалга диэри эбэн бэйэтэ бирикээс таһаарар. Холобур, 80 бааллаах буоллаҕына, киниэхэ 10 баалы эбиэхтэрин сөп. Оччоҕуна биир харыс үрдээн тахсар. Өскөтүн бааллара тэҥнэһэн хааллахтарына, ГТО бэлиэлээх буоллаххына, эйигин үөрэххэ ылыахтаахтар. Итиннэ Россия Үөрэҕириитин министиэристибэтин анал бирикээһэ баар. Үөрэх тэрилтэтэ бэйэтин көрүүтүгэр 10 баалга диэри эбэр диэн.
Билигин ГТО бэлиэни ылыар диэри киһи биэс түһүмэҕи ааһар: бастаан сайтка регистрацияланар, сайаапка оҥорор. Медицинскэй ыспыраапкатын аҕалар, бу киһи доруобай диэн. Николай Цыпандин этэринэн, биһиги дьоммутугар саамай улахан мэһэйи ити оҥорор эбит. Онтон туттарбыт көрдөрүүлэргин өрөспүүбүлүкэтээҕи дуу, муниципальнай дуу киин тестирование оҥорор. Боротокуолу толорор. Салгыы, регионнааҕы операторга тиксэрэр. Ону регионнааҕы оператор барытын көрөр, бэрэбиэркэлиир итиэннэ федеральнай операторга – Казань куоракка ыытар. Онно тиийэн быһаарыллар. Холобур, бу Иванов Иван көмүс бэлиэҕэ туттарда диэн. Онно бигэргэннэ даҕаны, аны Россия Спорка миниистиригэр барар. Миниистир бирикээһинэн киниэхэ кыһыл көмүс бэлиэ бигэргэтиллэр.

Дьарыктанарга, бэлэмнэнэргэ усулуобуйа тэрийиэхтээхпит

Манна даҕатан эттэххэ, ГТО кыһыл көмүс бэлиэтэ – Россия спорка маастарын нуорматыгар тэҥнээх эбит. Дастабырыанньаны РФ Спорка миниистирэ Павел Колобков тус бэйэтэ бигэргэтэр, илии баттыыр. Онон суолтата улахан. Дьону интэриэстиир.
Дьон ГТО-ҕа кэлэриттэн толлуо суохтаах, — диэн салгыыр Н.Г.Цыпандин. — Кинилэри биһиги үөрэтиэхтээхпит. Дьарыктанарга, бэлэмнэнэргэ усулуобуйа тэрийиэхтээхпит. Ол иһин Н.Н.Тарскай аатынан “Туймаада” стадиону ГТО регионнааҕы киинэ оҥоро сылдьабыт. Итиннэ сааһыттан тутулуга суох дьоннор кэлэннэр, ГТО-ну хайдах туттарарга бэлэмнэниэхтээхтэр, биһиги инструктордарбыт кинилэри үөрэтиэхтээхтэр. Аҥаардас кини биһиги кииммитигэр киирэн кэлбитэ – кыайыы буолуохтаах. Онтон ылата биһиги кинини кытта дьарыктанан киирэн барабыт. Спорка сыһыаннаах дьон, биһиги ГТО нуорматын туттарыыттан куттаммаппыт. Оттон хаһан даҕаны үйэтигэр спордунан дьарыктамматах киһи толлор. Ити санааны биһиги суох оҥоруохтаахпыт. Бэлэмнэнэргэ тэрилтэлэртэн сайаапкалар киирэн эрэллэр. Хас биирдии тэрилтэ, нэһилиэк, улуус салайааччыта итини таба өйдүөхтээх.

ГТО комплексын нормативтарын туттарыыны өйөөн, управлениены кытта саамай бастакынан өрөспүүбүлүкэ судебнай департамена (салайааччы Николай Николаевич Пестряков) сөбүлэһии оҥорсубута. Бу бастакы үтүө холобур. Ол быһыытынан, ити департамен үлэһиттэрэ ГТО туттарыыга бэлэмнэнэ сылдьаллар. Этиллибитин курдук, Дьокуускай куорат дьаһалтата биһиги ыытар үлэбитигэр эмиэ сүрдээх көхтөөхтүк кыттар. Апробация быһыытынан туттарбыттара ырааппыт. Кинилэртэн нуорманы иккитэ туппуттар. Олунньу 13-14 күннэринээҕи туттарыыга “Дохсуҥҥа” барыта 200 киһи кэлбит эбит буоллаҕына, үксүлэрэ мэрия үлэһиттэрэ. Ити курдук, силовой структуралар апробацияны ааспыттар.

«ГТО регионнааҕы оператора тэриллэн үлэлээбитэ иккис-үһүс сыла, онон элбэх киһиттэн ГТО нуорматын туттарыыга үөрэнэн эрэбит. Сайын Чурапчыга тиийэн, институт базатыгар чурапчылары кытта бииргэ үлэлээбиппит. Онно 400 киһини икки чааһынан тутан бүтэрбиппит. Онон тэрээһин өттүгэр ыарахаттары көрсүөхпүт суоҕа дии саныыбын«, — диир Николай Гаврильевич.

Петр ПАВЛОВ, «Саха сирэ», www.edersaas.ru

+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0