Лоп-курдук 95 сыл анараа өттүгэр — 1924 сыл алтынньы 24 күнүгэр, хомсомуол Саха уобаластааҕы кэмитиэтин уоргана — өрөспүүбүлүкэ ыччатын “Эдэр коммунист” хаһыатын аан бастакы нүөмэрэ күн сирин көрбүтэ.
edersaas.ru, «Саха сирэ»
Бастакы сылларга хаһыат нэдиэлэ аайы “Хотугу ыччат” диэн аатынан бэчээккэ тахсыбыта. Бу – дойду Хотугулуу-Илин өттүгэр ыччакка аналлаах аан бастакы национальнай хаһыат этэ.
Хаһыат аата хаста даҕаны уларыйбыт: “Хотугу ыччат” – 1924-1928 сыллар, “Эдэр бассабыык” – 1929-1952 сыллар. 1952 сыл алтынньы 29 күнүттэн — “Эдэр коммунист”. Онтон дойдуга, олох бары эйгэтигэр, уларыта тутуу тыына киирэр. 1990 сыл алтынньытыттан “Эдэр коммунист” хаһыат “Сахаада” диэн аатынан тахсар.
Ыччат хаһыатын бастакы эрэдээктэринэн саха норуодунай бэйиэтэ, оччолорго эдэр бэйиэт, хомсомуол Серафим Романович Кулачиков-Эллэй буолбута. Уопсайынан, үгүс суруйааччы араас сылларга ыччат хаһыатын салайбыта. Холобур, Степан Афанасьевич Саввин-Күн Дьирибинэ (1928 с.), Иван Григорьевич Спиридонов (1957-1959 с.с.), саха норуодунай бэйиэтэ Савва Иванович Тарасов (1966-1972 с.с.), Николай Афанасьевич Герасимов-Айталын (1972-1983 с.с.), саха норуодунай бэйиэтэ Наталья Ивановна Харлампьева (1983-1984 с.с.), о.д.а.
Мин 1980 сыллаахха үлэлии кэлэрбэр эрэдээктэрим Николай Афанасьевич Герасимов этэ. 1984-1986 сылларга Федор Константинович Стручков, 1986-1990 сылларга Валерий Романович Васильев, солбуйааччы эрэдээктэринэн Александр Николаевич Жирков, 1990 сылтан айар кэлэктииби Гаврил Петрович Стручков салайбыттара. Араас сылларга талааннаах суруналыыстар Варвара Николаевна Угарова, Вера Афанасьевна Попова-Аал, Валериан Попов, Василий Титов, Николай Харитонов-Чуор, Маргарита Сон, Гавриил Егоров-Дьурантай, Сэмэн Попов-Тумат, Василий Платонов, Прокопий Чуукаар, Александр Архипов, Анатолий Гоголев, Ариан Егоров, Афанасий Чой, Иван Николаев-Уххан, уо.д.а. суруйууларын дьон кэтэһэрэ, сэргии ааҕара. Эппиэттиир сэкирэтээрдэр Иван Егоров, Лидия Платонова, Мария Колосова, типографияҕа Евдокия Готовцева, Клара Герасимова, Лидия Лопатина, чулуу массыныыскалар Клавдия Толстякова, Помаида Борисова, Дора Кычкина, курьер Маргарита Акимова, фотокорреспонденнар Александр Слюгров, Николай Егоров, худуоһунньуктар Василий Федоров, Дмитрий Мухин, о.д.а. курдук ыччат хаһыатыгар бэриниилээх дьон үлэлээбиттэрэ умнуллубат.
“Аччыгый БАМ” охсуулаах тутуута, тыа хаһаайыстыбатын сайыннарыыга “Үрүҥ илгэ гвардеецтара”, “Үрдүк төлөһүтүү маастардара”, “Табалаах кыраайга чуорааннары чугдаардыаҕыҥ!”, “Көмүс хотуур”, литератураҕа “Хомус” айар түмсүү курдук дьиҥнээх норуот хамсааһыннара – бу биһиги суруналыыстарбыт чаҕылхай бырайыактара!
Өрөспүүбүлүкэ ыччатын 70-чаҕа чугаһыыр сыллар устата охсуулаах үлэҕэ, үөрэххэ, бигэ туруктаах, чөл олоххо угуйбут, эдэр көлүөнэни иитиигэ улахан кылаатын киллэрбит “Эдэр коммунист” хаһыаты билигин, өйдүүр, билэр киһи, хомойуох иһин, ахсаана аҕыйаан иһэр. Ол гынан баран, “Эдэр коммунист” ыччат хаһыата, үгүс сыллартан олохтоммут үтүө үгэс быһыытынан, суруналыыстыкаҕа каадырдары бэлэмниир кыһанан буолбутун арааһа, ким даҕаны мэлдьэһиэ суоҕа. Ол курдук, “Эдэр коммунистан” куорсун анньынан, Иван Ушницкай, Владимир Степанов, Галина Нельбисова, Айталина Никифорова, Станислав Алексеев, бу строкалар ааптардара, о.д.а. оччолорго өрөспүүбүлүкэтээҕи “Кыым”, онтон “Саха сирэ” хаһыат эрэдээксийэлэригэр, сурунаалларга, улуустардааҕы, куораттааҕы хаһыаттарга, пресс-кииннэргэ, араадьыйаҕа-тэлэбиидэнньэҕэ үлэлии-хамсыы сылдьар суруналыыстар үгүспүт, баарбыт. Оттон Галина Алексеевна Бочкарева эмиэ “Эдэртэн…” буһан-хатан тахсан, билигин бүтүн өрөспүүбүлүкэ Суруналыыстарын сойууһун салайарынан киэн туттабыт. Биһиги биир идэлээхпит, биллиилээх суруналыыс Иван Ушницкай “Саха сирэ” хаһыат эрэдээксийэтигэр үлэлиир кэмигэр, өрөспүүбүлүкэ ыччатын түмүүгэ “Эдэр коммуниһы” солбуйуон солбуйбут “Эдэр саас” хаһыаты тэрийэн, билигин даҕаны бу сэргэх сыһыарыы нэдиэлэ ахсын тахса турар, кэҥээн-сайдан, аныгы үйэ кэрэһитэ — куйаар ситимигэр “Эдэр саас” сайт ыччакка номнуо киэҥник биллэр-көстөр. Олох салҕанар.
“Эдэр коммуниспыт” 95 сылынан, күндү биир идэлээхтэрим! “Эдэрдэр” – өйбүтүнэн-сүрэхпитинэн, сырдык ыра санааларбытынан биһиги мэлдьи бииргэбит уонна эдэрбит!
Татьяна МАРКОВА,
СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ.
edersaas.ru, «Саха сирэ» хаһыат