Сэбиэскэй Сойуус Дьоруойа А.А. Миронов аатынан Мастаах орто оскуолатыгар дьоро күн буолан ааста — «Дьоруой Миронов Москва кыргыһыытыгар» диэн Анатолий Петров-Уу Туолатын кинигэтэ сүрэхтэннэ.
Ааптар туһунан кылгастык
Бүлүү улууһун олохтооҕо, Арассыыйа үтүөлээх мелиоратора Анатолий Петрову олохтоохторо ытыктаан Уу Туолата диэн ааттыыллар. Кини 1947 с. Кыргыдай нэһилиэгэр күн сирин көрбүтэ. Гидротехник үөрэҕин бүтэриэҕиттэн 51 сыл устата тыа хаһаайыстыбатын сэдэх исписэлииһинэн, мелиораторынан, үлэлээн кэллэ. Тус идэтигэр айар үлэни дьүөрэлээн, тыа ыалын үлэтигэр-хамнаһыгар сөптөөх сүбэлэри сүүмэрдээн, элбэх кинигэни оҥорбута. Быйыл киэн туттар биир дойдулаахпыт, биһиги дьоллоох олохпут туһугар Аҕа дойдуну көмүскүүр Улуу сэриигэ сырдык тыынын толук уурбут Сэбиэскэй Сойуус Дьоруойа Алексей Миронов туһунан ситэ сырдатыллыбатах чахчылары хомуйан-түмэн, «Дьоруой Миронов Москва кыргыһыытыгар» диэн кинигэни таһаарда. Матырыйааллары көмпүүтэргэ ааптар кэргэнэ Нина Егоровна талбыт, уруһуйун уонна хаартыскаларын Анатолий Петров бэйэтэ оҥорбут. Оттон Елена, Василий Мандаровтар тылын-өһүн чочуйбуттар. Ыччаты патриотическай тыыҥҥа иитэр сүдү суолталаах кинигэни Бүлүү улууһун уонна Балаҕаччы нэһилиэгин дьаһалталара үбүлээн, Дьокуускай куораттааҕы «Дани-Алмас» ХЭУо типографиятыгар 200 ахсаанынан бэчээттэппиттэр.
Саҥа чахчылар
Анатолий Егорович Дьоруой Миронов сэрии иннинээҕи олоҕун уонна Москва таһынааҕы кыргыһыыга кыттыытын сырдатарыгар, 1960-с сылларга Калугатааҕы гидротехникумҥа үөрэммит кэмнэриттэн саҕалаан хомуйбут матырыйаалларыгар олоҕурбут. Дьоруой сэриилэспит сирин-уотун үөрэтэн, куораттарын, дэриэбинэлэрин схеманан, хаартанан чиҥэтэн, сиһилии кэпсээбит. Өссө урут ким да суруйбатах тиэмэтин арыйан, Калуга уонна Смоленскай уобаластарга буолбут сэриигэ охтубут саха буойуннарын биир-биир наардаан, ким ханна көмүллүбүтүн ыйбыт.
Алексей Афанасьевич Миронов Үөһээ Бүлүү Кэнтик нэһилиэгин Батастаах алаас диэн сиригэр 1912 сыл кулун тутар 29 күнүгэр төрөөбүт. Ийэтэ Ефросиния төрүт Халбаакы буолан, Мироновтар 1924 сыллаахха Халбаакы дьонун испииһэгэр киллэриллибиттэр. Онно аҕата Миронов Афанасий-Тукулук 1872 сыллаах, ийэтэ Ефросиния 1885 сыллаах төрүөхтэр диэн суруллубуттар, уоллара Алексей 13-тээх диэн бэлиэтэммит. Балаҕаччы нэһилиэгэ Бүлүү өрүс уҥуор сытар урукку Мастаах улууһун аҕыс нэһилиэгин киинэ этэ. Дьэ, манна оскуола аһыллар буолбутугар, Мироновтар 1924 сыллаахха оҕолорун үөрэттэрээри көһөн тахсыбыттар. Өлөксөй бастакы учуутала Орлова (кэлин Басхардырова буолбут) Ефросиния Алексеевна эбит. Ньурбаттан төрүттээх кыһыл бартыһаан Георгий Николаевич Васильев 1921 сыллаахтан Мастаах улууһун ревкомун сэкирэтээринэн үлэлээбит, Алексейы патриот буоларга, бэргэнник ытарга үөрэммит, быһата, олоххо уһуйбут. Онон бартыһаан Васильев Дьоруой учуутала буоларынан умнуллуо суохтаах, бэйэтин кэмигэр ситэ сыаналамматах киһибит эбит.
Балаҕаччыга 1930 с. тэриллибит табаарыстыбаҕа Мироновтар биир бастакынан киирбиттэр. Оскуола кэнниттэн Алексей Төрдүс Тоҕус нэһилиэгин сэбиэтигэр үс сыл сэкирэтээрдээбит, салгыы эмиэ үс сыл норуот хаһаайыстыбатын учуотун управлениетын Мастаахтааҕы учаастагар иниспиэктэрдээбит.
—1941 сыллаахха балаҕан ыйыгар сэриигэ бастакы ыҥырыыга бэбиэскэлэммиттэр испииһэктэригэр Алексей Миронов аатын төрүт булбатым, оччотугар кини Ийэ дойдутун көмүскүү баҕа өттүнэн барбыт, — диир Анатолий Егорович.
Умнуллубат ааттар
Байыаннай үөрэх кэнниттэн Алексей Миронов сэриилэһэр фроҥҥа 1942 сыл олунньутугар 33-с Аармыйа 110-с стрелковай дивизиятын 1291-с полкатыгар Сибииртэн хомуллубут 300 байыаһы кытары тиийбит. Бу чааска биһиги Дьоруойбутун кытары Бэрдьигэстээхтэн, Хаҥаластан, Үөһээ Бүлүүттэн, Сунтаартан, Тааттаттан, Ньурбаттан, Мэҥэ Хаҥаластан, Уус Алдан тиийбит буойуттары ыччаттара биллиннэр, Дьоруой Мироновы кытта бииргэ сэриилэспиттэрин сэргээтиннэр диэн, кинилэр ааттара киллэриллибитэ кинигэ матырыйаалын бэркэ байыппыт.
Аҥаардас Туровка дэриэбинэни босхолуурга отучча саха уола охтубут… Олортон сорохторун ааттара-суоллара саҥа биллибит: Горнайтан – Н.М. Александров (Атамай), П.Н. Варламов, А.Г. Воробьев (маалтаанылар), И.Р. Пахомов (Мытаах), В.Н. Парфенов (“Бассабыык” холкуос), Уус Алдантан – А.Е. Бурцев (Хоро), М.И. Сивцев (Өспөх), Г.А. Ноговицын (“Кыһыл Маяк” холкуос), Намтан – Г.И. Бурцев (Бөтүҥ), Е.В. Винокуров (II Хомустаах), С.В. Колесов, В.А. Ядрихинскай, Н.П. Рехлясов (көбөкөннөр), Н.С. Тотаков (Түбэ), Г.П. Шарин (Тумул), Үөһээ Бүлүүттэн – Н.Е. Васильев, П.И. Лопаров, А.П. Петров (үөдүгэйдэр), Ф.И. Овчинников (Иккис Үөдүгэй), И.С. Павлов, Ньурбаттан – Д.С. Данилов (Чуукаар), В.Д. Федоров, С.Ф. Кутютов (Таркаайы), П.Г. Осипов (Түгүнү), И.Л. Егоров (Тээнэ, Токко), Бүлүүттэн Е.И. Томскай (Кыадаҥда), Дьокуускайтан Ф.П. Винокуров уо.д.а.
Икки Дьоруой эһэлэрэ бииргэ төрөөбүттэр эбит!
“Бүлүү Дьөккөнүттэн төрүттээх эмиэ Сэбиэскэй Сойуус Дьоруойа Николай Алексеевич Кондаковы кытары Алексей Миронов аймахтыылар үһү” диэни истэрбит эрээри, үгүстэр кинилэр ханан уонна төһө чугас аймахтыы буолалларын үчүгэйдик билбэт этибит. Анатолий Петров архыып докумуоннарын, нэһилиэктэр историяларын хасыһан, ол ыйытыыга чопчу хоруйу биэрбит.
Алексей Миронов аҕата, дьоҥҥо-сэргэҕэ биллэринэн Тукулук Апанаас, Афанасий Ефимович Халбаакы Саһаабытын буулаҕа күүстээх аҕа ууһа Мироновтартан төрүттээх Дьэкиим соҕотох уола эбит. Аны кини аҕата Отчут уола Оноҕой Испирдиэн Миронов алта уоллааҕа үһү. Бу Дьэкиими кытта бииргэ төрөөбүт Миронов Бааһынай кыыһа Ылдьаана уола эмиэ Сэбиэскэй Сойуус Дьоруойа Николай Алексеевич Кондаков буолара бу билиннэ. Онон, дьэ, саха икки Дьоруойун эһэлэрэ бииргэ төрөөбүттэр эбит!
Ыччаттарга ананар
Кинигэ биһирэмигэр Сэбиэскэй Сойуус Дьоруойа Алексей Афанасьевич Миронов сырдык аатын өйдөөн-санаан аастыбыт. Оскуола үөрэнээччилэрэ, нэһилиэк ыччаттара аҕа көлүөнэ дьон иһирэх ахтыыларын, кинигэни ырытыыларын болҕойон иһиттилэр.
Алын кылаас үөрэнээччилэрэ Алексей Мироновка анаммыт хоһооннору ааҕан иһитиннэрдилэр. Ол курдук, Сардаана Иванова айбыт «Махтал, хорсун снайперга» диэн хоһоонун үһүс кылаас үөрэнээччитэ Инесса Воронкина, Василий Васильев суруйбут «Дьоруой Мөрүөнэп уҥуоҕар» хоһоонун төрдүс кылааска үөрэнэр Ганя Захаров, Миша Алексеев аахтылар.
— Күндү оҕолор, эдэр ыччаттар, бу күнү өйгүтүгэр-санааҕытыгар үчүгэйдик хатааҥ, — диэтэ нэһилиэк кырдьаҕастарын сэбиэтин салайар Мария Николаевна. – Бу кинигэ ордук чуолаан эһиэхэ ананар. Эһиги Дьоруой үөрэммит, Дьоруой аатын сүгэр оскуолаҕа үөрэнэҕит, онон Алексей Миронов олоҕун, хорсун сырыытын туһунан билэр-көрөр, кини сырдык аатын өрө тутар, холобур оҥостор ытык иэскит, эбээһинэскит буолар.
Акулина АЛЕКСЕЕВА, Сэбиэскэй Сойуус Дьоруойа А.А. Миронов аатынан
Мастаах орто оскуолатын учуутала,
Балаҕаччы. «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru