Сүүрбэччэ сыллааҕыта Бүлүүлүүр суолунан массыына кыһын эрэ сылдьара, оттон сайыҥҥы өттүгэр Сунтаарга, Ньурбаҕа, Үөһээ Бүлүүгэ уонна Бүлүүгэ диэри дьон сөмөлүөтүнэн кэлэрэ-барара, ас-үөл, туттар табаар уу суолунан илдьиллэрэ.
edersaas.ru
Ону даҕаны Бүлүүтээҕи ГЭС ууну ыыттаҕына эрэ, борохуоттар, баарсалар харгыһа суох сылдьаллара. Бу суол тутуутун икки үйэ алтыһар кирбиитигэр өрөспүүбүлүкэ бэйэтин күүһүнэн саҕалаабыта, инньэ гынан, улуустардааҕы суол тэрилтэлэрэ үп-харчы саамай кырыымчык кэмигэр, эстиэхтээҕэр, сакааһынан хааччыллан, хата, кыаҕыран хаалбыттара. Үлэ далааһыннанан иһиитэ өрөспүүбүлүкэ оччолорго Бэрэсидьиэнэ Вячеслав Штыров Арассыыйа салалтатыгар Бүлүү суолун Саха сирин арҕаа эҥээрин иилии курдаан, Дьокуускай куораты Иркутскай уобалаһы кытары ситимниир стратегическай суолталаах диэн дакаастаан, 2007 сыллаахха федеральнай таһымҥа киллэртэри ситиспитэ. Ол түмүгэр, федерацияттан үп көрүллэн, аата-ахса биллибэт үрэхтэри туоруур муосталар оҥоһуллубуттара, суол быдан тупсарыллыбыта, силигэ сиппитэ. Массыыналар кыһыннары сылдьар буолбуттара.
Путин ыйааҕын өрөспүүбүлүкэ бэлэмнээх көрүстэ
«Суол – олох хорук тымыра, сайдыы тирэҕэ» диэн мээнэҕэ этиллибэт. Өрөспүүбүлүкэ салалтата массыына суолугар улахан болҕомтотун ууран, бүддьүөттэн сыллата 20 миллиард кэриҥэ харчыны көрөрүгэр федерацияттан эбии үп тардыллан, кэлиҥҥи сылларга суолу тутуу тэтимэ биллэрдик күүһүрбүтэ. Онон, Бэрэсидьиэн Владимир Путин Ыам ыйынааҕы ыйааҕар 2024 сылга диэри ситиһэргэ эппит соруктарыттан биирдэстэрин, эрэгийиэннэр уонна дойду киин субъектарын суолларын тутууга туһуламмыт хайысхатын, өрөспүүбүлүкэ бэлэмнээх көрсүбүтэ. Билигин «Өлүөнэ» федеральнай суолу (Аллараа Бэстээхтэн саҕалаан Алданынан Нерюнгрига диэри тыраассаны) тупсарыыга улахан үлэ ыытыллан, түмүктэнэр кирбиигэ киирдэ. «Халыма» федеральнай суол Магадан диэки айанныыр хайысхатынан сис тыалары быһыталаан, хайалары нөҥүөлээн тимир-бетон муосталар оҥоһуллаллар, «Бүлүү» федеральнай суолга итинтэн итэҕэһэ суох үлэ барар.
Тоҕус сыллаах үлэ түмүгэ
Бүлүүлүүр суол Дьокуускайтан Горнай улууһун киинэ Бэрдьигэстээххэ диэри тиийэр кэрчигин оҥоруу үлэтэ 2011 сылтан саҕаламмыта. Бу кэм устата федерация бүддьүөтүттэн 13 миллиард солкуобай көрүллэн, чахчы да, балысхан үлэ ыытылынна: суол 3,5 миэтэрэҕэ диэри кэтирэтилиннэ, сороҕо саҥаттан оҥоһулунна, сороҕо хапытаалынайдык өрөмүөннэннэ, ону таһынан 29 ууну аһардар ситим уонна икки улахан муоста тутулунна. Уон аҕыс көс усталаах айан суола барыта аспаалынан бүрүлүннэ!
Былырыын балаҕан ыйын 26 күнүгэр «Горнай улууһа» муниципальнай тэриллии уонна «Дьокуускай куорат» куораттааҕы уокурук быысаһар сирдэригэр, атыннык эттэххэ, суол 61-ис килэмиэтиригэр кыраныыссаны бэлиэтиир стелланы уонна массыыналар тохтоон сынньанан ааһар сирдэрин өрөгөйдөөх аһыллыыта буолбута. Онно Айсен Николаев: «Бүлүү» федеральнай суолу оҥоруу биһиги биир сүрүн сорукпут буолар. Атырдьах ыйыгар Владимир Путины кытары көрсүһүүгэ хас да кэккэ бырайыак дьүүллэһиллибитигэр, бу суол Мирнэйинэн Ленскэйи ааһан, Иркутскай уобаласка тиийэ оҥоһуллан, кэнэҕэһин Өлүөнэ өрүһү туоруур муоста тутулуннаҕына, Иркутскайы Магаданы кытары ситимниир соруктааҕын тоһоҕолоон бэлиэтээбиппит. Онон, чугастааҕы сылларга аспаал суол Мирнэйгэ диэри оҥоһуллан, төгүрүк сыл устата сырыыны хааччыйыахтаах, оттон Дьокуускайтан аспаалламмыт суол Бэрдьигэстээххэ эһиил тиийиэхтээх,” – диэбитэ. Оччолорго Маҕарас таһынааҕы икки суол учаастага эрэ аспааллана илигэ. Ону суолу тутааччылар быйыл сааскыттан саҕалаан ситэрэн биэрдилэр.
Суол аһылынна!
Аспаалынан бүрүллүбүт «Дьокуускай – Бэрдьигэстээх» суолун арыйыы сиэрэ-туома балаҕан ыйын 6 күнүгэр Бэрдьигэстээх бөһүөлэгэр киирэр аартыкка тэрилиннэ. Алгысчыт аал уоту оттон, арыылаах алаадьынан айах туппутун кэнниттэн тылы Ил Дархан ылла.
– Бүгүн биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр улахан суолталаах түгэн, – диэтэ Айсен Николаев. — Урут киин куораттан Бэрдьигэстээххэ диэри, ону да ардах түспэтэҕинэ, үс-түөрт чааһынан, айанныыр буоллахпытына, билигин ыппыт оноҕостуур көбүс-көнөтүк тыргыллар, биир да охсуута суох суолунан балтараа-икки эрэ чааһынан сылдьар буоллубут. Бу иһин Арассыыйа Тырааныспарга министиэристибэтигэр, «Бүлүү» суол управлениетын федеральнай хаһыанай тэрилтэтин начаалынньыга Николай Андреевка, итиэннэ суолу оҥорооччуларга махталбын биллэрэбин. Үлэ манан тохтообот, билигин Бэрдьигэстээх Аһымалыыр суол оҥоһуллар, Ньурба уонна Сунтаар улуустарыгар кэрчиктэринэн аспааллааһын саҕаланна, Марханы туоруур муоста оҥоһуллар, эһиилгиттэн «Мииринэй – Ленскэй» хайысханан хамсааһын тахсыаҕа.
– Бу суолга биэс тэрилтэ үлэлээтэ, – диэтэ «Бүлүү» суол управлениетын федеральнай хаһыанай тэрилтэтин начаалынньыга Николай Андреев. – Ол иһигэр «Дорис» ПАУо 130 килэмиэтир, «Сельдорстрой» ХЭУо 23 килэмиэтир, «Горнайавтодор» АУо 15 килэмиэтир усталаах суолу үтүө суобастаахтык, «ресайклинг» диэн ирбэт тоҥҥо суолу оҥорууга көдьүүстээхтик туттуллар саҥа технологиянан оҥордулар.
Чоху көхсүнүү килэрийбит суолу туора тардыллыбыт кыһыл лиэнтэни Ил Дархан Айсен Николаев, улуус баһылыга Никита Андреев уонна «Бүлүү» суол управлениетын ФХТ начаалынньыга Николай Андреев быһа кырыйбыттарын кэнниттэн, өрөгөйдөөх муусука тыаһынан доҕуһуоллатан суолу тутааччылар «КамАЗ» массыыналара аастылар. Сэттэ улууһу иилии курдуур айан суолун аныгы ирдэбилинэн оҥорууга биир быһаарыылаах хардыы оҥоһулунна!
Санаалар
1. Марианна Ионова, Горнай улууһун Маҕаны нэһилиэгин олохтооҕо:
– Аспаал суол Бэрдьигэстээхтэн Аһымаҕа, биһиги нэһилиэкпитигэр Орто Суртан Балаҕаннаахха диэри оҥоһулла сылдьар, онон дьэ, үөрэн ахан олоробут. Кэлиҥҥи сылларга улууска сөҕүмэр уларыйыылар таҕыстылар: киин хочуолунайдар саҥардыллан, элбэх ыал дьиэтэ сылытар ситимҥэ холбонно, хас да нэһилиэккэ, ол иһигэр биһиэхэ, саҥа оскуола тутулунна, суотабай сибээс, цифровой тэлэбиидэнньэ киирдэ, аны суолбут тубуста. Бу иһин Ил Дархан Айсен Николаевка, «Бүлүү» суолун тутуутун салайар, улууспут урукку баһылыгар Николай Андреевка уонна улууспут билиҥҥи баһылыгар Никита Андреевка махтанабын, ситиһиилэри баҕарабын!
2. Розалия Васильева, Бүлүү улууһун Лөкөчөөн нэһилиэгин олохтооҕо:
– Бэрдьигэстээххэ диэри суол аспаал буолбутун, өссө салгыы оҥоһулларын истэн олус үөрдүбүт. 1990-с сылларга сайын таҥкыатканан хас да хонук айаннаан, Бэрдьигэстээххэ диэри сыккырыыр тыыммыт эрэ ордон тиийэр кэмнэрбитин санаатахха, билигин киһи итэҕэйиэ суоҕун курдук. Олох ол курдук түргэнник устар. Суолбут олус тубуста, абыранныбыт. Ол эрээри, туох барыта «ноолоох» диэбиккэ дылы, суоппардар, ордук эдэр уолаттар, наһаа түргэнник сылдьаллара хомотор. Суол оҥоһуллуоҕуттан харах тэстэринэн ыытар дьон буруйдарынан сыллата араас дэҥ-оһол тахсарын умнумуохха. Өрөспүүбүлүкэбит салалтата биһиэхэ үчүгэй буоллун диэн оҥорторбут суолун кутурҕан суолугар кубулутумуохха!
3. Борис Николаев, Сунтаар улууһун Сунтаар сэлиэнньэтин олохтооҕо:
– Чугастааҕы сылларга Мииринэйгэ диэри суол аспаалланыа дииллэрин, туох кистэлэ кэлиэй, бастаан соччо итэҕэйбэт этим. Онтон, аспаал Бэрдьигэстээххэ диэри кэллэ, өссө салгыы иһэр, биһиги улууспутугар үлэ эмиэ саҕаланна. Сунтаардар Дьокуускайга диэри Марха өрүһү уонна Бүлүү өрүһү үс төгүл туораан айанныыбыт. Онон, муоста тутулларыгар күн баҕалаахпыт. Билигин Марханы туоруур муоста оҥоһуллар, итиэннэ Сунтаартан Тойбохойго, Сунтаартан Кутанаҕа барар тыраассаны кэрчиктэринэн аспааллыы сылдьаллар. Онно үөрүөхпүт иннигэр «Сунтааравтодор» курдук олохтоох тэрилтэ үлэлиир. Ити курдук, урут суол эрэ буоллун дэһэр бэйэбит аны аҕыйах сылынан аспаал суолунан айанныыр кэскиллэннибит.
Раиса Сибирякова, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru.