Олохтоох аһы-үөлү дэлэтии биир тирэҕинэн племенной үлэ, ол иһигэр искусственнай сиэмэлээһин буолар.
edersaas.ru
Өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн ынах сүөһүнү искусственнайдык сиэмэлээһин үлэтэ тэтимнээхтик ыытылларын түмүгэр, ааспыт сыллааҕар элбэх ынах сиэмэлэннэ. «Сахаагромплем” судаарыстыба бүддьүөтүн тэрилтэтин ыам ыйын 1 күнүнээҕи чахчытынан, барыта 5 290 ынах сиэмэлэммит, былырыыҥҥы сыл туһааннаах кэмигэр бу көрдөрүү 4 872 эбит.
Улуустарынан ыллахха, кыһыҥҥы ыйдарга инники күөҥҥэ сылдьыбыт Хаҥалас улууһун техник-осеменатордара 722 ынаҕы сиэмэлээннэр, былааннарын 111 % толорон, бастаан иһэллэр. Өлүөхүмэ улууһун осеменатордара иккис миэстэҕэ, Амма улууһун осеменатордара үһүс миэстэҕэ таҕыстылар. Сунтаар улууһун осеменатордара 560 ынаҕы сиэмэлээннэр, бэһис миэстэ буоллулар, Бүлүү эргин улуустарга инники күөҥҥэ иһэллэр. Ордук үчүгэйдик “Кириэстээх” кэпэрэтиип итиэннэ Элгээйи, Тойбохой, Сунтаар курдук бөдөҥ нэһилиэктэр техник-семенатордара үлэлииллэрин бэлиэтиир сиэрдээх.
Бэтэринээрдэрдиин бииргэ
Быйылгыттан искусственнай сиэмэлээһин үлэтэ бэтэринээрдэри кытары тэриллэр. Саҥа саҕалааһын буолан, бастаан үгүс өйдөммөт боппуруостар бааллара эрээри, икки төгүл мунньахтааммыт, биир сыаллаах-соруктаах дьон быһыытынан, уопсай тылы буллубут. Улуустааҕы бэтэринээринэй управление салайааччыта Владимир Михайлов бу салааҕа үлэлэһэргэ Мария Николаеваны, Ольга Павлованы уонна Борис Слепцовы сыһыарда. Онон, икки өттүттэн сүбэлэһэн үлэлии-хамсыы сылдьабыт. Туох ханнык иннинэ, нэһилиэктэринэн искусственнай сиэмэлээһин былаанын ылыммыппыт. Элбэх ынахтаах нэһилиэктэргэ уруккуттан үлэлии сылдьар техник-осеменатордарга олохтоох бэтэринээрдэри кытыарарга, оттон ааспыт өттүгэр искусственнай сиэмэлээһин киллэриллэ илик нэһилиэктэригэр бэтэринээрдэри үөрэтэн, үлэлиир тэрилинэн хааччыйан, сиэмэлээһини тэрийэргэ былааннаабыппыт. Хас ый ахсын нэһилиэктэринэн үлэ көрдөрүүтүн чуолкайдаһан, үрдүкү тэрилтэлэрбитигэр отчуоттуубут.
Быһаарылларын кэтэһэбит
“Сахаагроплем” СБТ кыһыҥҥы суол хаалыан иннинэ Сунтаары эрэ буолбакка, Бүлүү эҥээр улуустары барыларын азотунан уонна сайын үлэлиир матырыйаалынан толору хааччыйан турар. Итиннэ чааһынай массыыналаах суоппары наймыласпыта, тоҕо диэтэххэ, азот таһар урукку массыыната баай-дуол үллэһиллиитинэн атын тэрилтэҕэ бэриллэн, саҥа массыынаны атыылаһыахтаах. Ол аукцион нөҥүө ааһарынан, уустуктардаах буолара сэрэйиллэр.
Аны бэтэринээрдэри сиэмэлээһиҥҥэ үөрэтии үбүлээһинэ эмиэ аукционунан барар буолан тардыллан эрэр, инньэ гынан, былааннаабыт тэрээһиннэрбит хойутуур туруктаннылар. Техник-осеменатордар былырыыҥҥы үлэлэрин төлөбүрэ өссө да бэриллэ илигэ хомотор. “Матвеева” биирдэм тэрилтэ сэтинньи уонна ахсынньы ыйдары төлөөбөтө итиэннэ дуогабар быһыытынан сиэмэлэммит ынах ахсыгар 800 солк. биэрэрин оннугар, 400 солкуобайынан эрэ муҥурданна. Бу боппуруоһу үгүстүк туруорустубут да, тоҕо эрэ кыайтарбат. Кулун тутарга буолбут Бырабыыталыстыба отчуотугар тыа хаһаайыстыбатын миниистирэ Александр Атласовка тус бэйэтигэр этиллибитин үрдүнэн, быһаарылла илигэ сөхтөрөр.
Түмүккэ
“Сахаагроплем” бастакы салайааччыта Василий Лукин тэрилтэ акылаатын ууран баран, Саҥа дьылтан саха сүөһүтүгэр үлэлэһэ барда, салалта муоһатын Алексей Жирковка туттарда. Эдэр салайааччы үлэ усулуобуйатын тупсарыыга эрчимнээхтик ылыста. Ол түмүгэр, хонтуора дьиэтэ өрөмүөннэннэ, баклаборатория аһылынна, үс исписэлиис Мордовияҕа СЕЛЭКС технологиятыгар үөрэнэн кэллэ. Оттон улуустар өр сыллартан соһуллубут кыһалҕабыт быһаарыллан, үлэ тэриллэринэн, сиэмэ харайар Дьюар иһиттэринэн хааччылынныбыт.
Билигин коронавирус дьаҥынан сибээстээн төһө да хааччахтыыр дьаһаллар киирдэллэр, ынахтары сиэмэлээһин үлэтэ тохтотуллубат. Техник-осеменатордар маннык ыарахан кэмҥэ бэйэ аһа-үөлэ өссө улахан оруолу ыларын өйдөөннөр, күннээҕи үлэҕэ көрсүллэр уустуктары аахсыбакка, таһаарыылаахтык үлэлээннэр, өрөспүүбүлүкэҕэ холобур буолаллар.
Борис Потапов, тыа хаһаайыстыбатын наукатын хандьыдаата, “Сахаагроплем” СБТ Сунтаар улууһугар исписэлииһэ, «Саха сирэ» edersaas.ru