Бүгүн батсаапка Таатта Баайаҕатыгар бэрт интэриэһинэй саҥа сүүрээн тобуллубутун туһунан сонун тарҕанна.
edersaas.ru
«Үтүө сураҕы, үтүө дьыаланы Баайаҕам дьоно, ураты тыыннаах нэһилиэк буоларын, бар дьоммун кытта үллэстиим! Баҕар ханнык эмит нэһилиэк маннык хамсааһыны туһаныаҕа«, — диэн санаалаах СӨ үтүөлээх артыыһа Иннокентий Луковцев социальнай ситимнэргэ суруйбутун дьон «Дьэ, кырдьык да!» диэн иилэ-хабан ылан, бөлөх аайы тарҕаттылар.
Мин Иннокентийга сонун сүүрээни билсээри эрийэ сырыттым. Онуоха кини манныгы бэлиэтээтэ:
— Саас сааһынан сааһылаан кэпсиим. Икки сыллааҕыта, ол эбэтэр 2018 сыл сааһыгар, Баайаҕаҕа олохтоох, үлэлиир уолаттар нэһилиэкпитигэр хаалан үлэлиэн баҕалаах ыччаты «хайдах үлэнэн хааччыйабыт?» диэн соругу туруоран, «Баайаҕа уолаттара» диэн батсаап ситимигэр сэлэһии буолбута. Онтон «ким төһөнү кыайарынан харчыта бырахсыахха» диэн этии киирбитэ. Сонно тута хомуллан, 150 000 тыһ. солк. хомуйан, биир бырааппытыгар Владимир Неустроевка эрэнэн туттарбыппыт. Бу харчы аны икки сылынан толору сууммата төннүөхтээҕин туһунан илии баттаан ылан, уолбут үлэтин саҕалаабыта. Тимир атыылаһан аҕалан, дьоҥҥо-сэргэҕэ араас дьэрэкээн оҥоһуктары, олбуордары сакааска оҥорор былааннааҕа. Ол харчытын уолбут быйыл төннөрдө. Онтон: «Аны хайдах буолабыт?» — диэн боппуруос турда. Быйыл нэһилиэктэн үс эдэр киһиттэн сайаапка киирдэ. Ол курдук, Баайаҕа нэһилиэгин биир тарбахха баттанар сыбаарсыга Андрей Попов: «Оһох оҥоробун», —диэтэ.
Бастыҥ сылгыһыт уолбут Дмитрий Иванов бэйэтэ туспа сылгы баазалаах. Онно кини: «Мини-пилорама атыылаһан, баазабын сөргүтүөм уонна нэһилиэнньэ туттарыгар пиломатериал бэлэмниэм», — диир.
Эмиэ «бастыҥ» диэн ахсааҥҥа киирсэр быһах охсон эрэр уолбут Николай Неустроев: «Туспа уһанар дьиэ, онно уһанар тэрил атыылаһыам этэ», — диэбитигэр, дьэ, бары толкуйга түстүбүт: «Бээ, эрэ, бу уолаттарбытыттан хайаларын талабытый?». Батсааппыт бөлөҕөр, ыҥырыа уйатын тоҕо тарпыт курдук, күүстээх ырытыһыы буолла. Онтон аһаҕас куоластааһыны ыыттыбыт. Андрей Николаевич куоһаран, төннөрүллүбүт үбү бу уолбутугар үөрэн-көтөн туттардыбыт.
Дьэ аны, икки хаалбыт уолаттары туга да суох хаалларар эмиэ сатаммат курдук буолла. «Хайаан даҕаны уолаттар соруктарын ситиһиэхтээхтэр!» — диэн элбэх киһи санаатын эттэ. «Чэ, оччоҕуна өссө биирдэ төхтүрүйэн хомуйан көрүөҕүҥ», — диэн тыл көтөхтүлэр. Харчы хомуйан бардыбыт. Өрөспүүбүлүкэ араас муннуктарыгар — куораттарга, нэһилиэктэргэ тарҕанан олорор Баайаҕа уолаттара көстүбэт эрээри, төрөөбүт дойдуга таптал күүстээх ситиминэн биир киһи курдук муста охсон, үс күн устата 208 300 солк. хомуйан, үөрүүбүт муҥура суох буолла. Маны иккиэннэригэр тэҥҥэ үллэрэн, 100 000 тыһ. солк. уолаттарбытыгар санаа хоту туттаран кэбистибит.
Төрөөбүт Баайаҕаларын сайдыытыгар уолаттарбыт бэйэлэрин тус кылааттарын киллэрэллэригэр эрэлбит сүҥкэн! Ордубут харчыны атын сыалга туттуохпут диэн сүбэлэстибит. Бу ыччаттарбытыгар бэриллибит харчы биир-икки сылынан эргийэн, атын дьоҥҥо туһалыыр гына аадырыстаныаҕа.
Дойду туһа диэн, хас биирдии Баайаҕаттан тардыылаах киһи, тус бэйэтинэн кыттыһан, уолаттарбыт үлэлээх буолалларын туһугар кыһаллаллара үчүгэйиэн! Оо, төһөлөөх үөрэн, сүргэбит көтөҕүллэн бу уопсай бырайыакка кытынныбытый…
Биһиги оҕо сырыттахпытына, Пиэрибэй Маай бырааһынньыгар нэһилиэккэ уончалыы дьиэ тутуллара. Эр дьон ол күн бары саба түһэн, ким да кими да ыҥырбакка, бары сүгэ тутуурдаах, «ол киһи дьиэ туттарыгар көмөлөһө бардым» диэн, биир киһи курдук үлэҕэ туруналлара. Оннук үлэлээн, дьиэ көҥдөйө икки суукканан бүтэр этэ. Ол өбүгэ үгэһэ кэһиллибэккэ, билигин да баарыттан сүргэм олус көтөҕүлүннэ. Уолаттарым, дойдум дьоно барахсаттар, өрүү бу курдук түмсүүлээх, инники өттүгэр эрэллээх буоллуннар. Уонна бу хамсааһыны тэрийбит уонна иилии сылдьар убайдарбыт, бырааттарбыт бары этэҥҥэ эрэ буоллуннар.
Баайаҕалар — өрүү инники. «Барыбыт туһугар, Баайаҕабыт туһугар!» — күүстээх санаабыт хаһан даҕаны булгуруйбатын!
Баайаҕа дьоно-сэргэтэ өрөспүүбүлүкэбитигэр, кырдьык да, иллээхтэринэн, ураты сомоҕолоохторунан биллэллэр. Быйыл Ийэ дойдуга Бэриниилээх буолуу сылыгар бу баайаҕалар курдук холобурдар үксүү тураллара буоллар. Маннык эр дьон бачыыма Духуобунас академига Борис Неустроев-Мандар Уус төрөөбүт түөлбэтиттэн саҕаланна. Үтүө холобур — батыһыннарыылаах.
Аны ханнык улуус нэһилиэгин маннык үтүө бачыымын суруйар дьоллонобут?
Елена ПОТОЦКАЯ, «саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru
Хаартыска — Иннокентий Луковцев тиксэриитэ.