Мин эбээм Акулина Иннокентьевна Крюкова-Ефимова — Чурапчы көһөрүллүүтүн кыттыылааҕа, сэрии оҕото.
edersaas.ru
Чурапчы улууhун Алаҕар нэһилиэгин Чиккэ алааһыгар 1935 с. ыам ыйын 1 күнүгэр Ефимовтар дьиэ кэргэҥҥэ төрдүс оҕолоро — кыысчаан күн сирин көрбүт. Төрөппүттэрэ Иннокентий Алексеевич уонна Александра Дмитриевна Ефимовтар холхуостаахтар эбиттэрэ үһү. Аҕата биригэдьиирдээбит. Кини сэрии иннинэ, эбээбит 5 саастааҕар, тымныйан ыалдьан олохтон туораабыт. Ийэтин көмүс уҥуоҕа көһөрүү кэмигэр Кэбээйи сиригэр хаалбыт. Эбээбит 3 бииргэ төрөөбүттээх: эдьиийэ Пелагея, убайа Егор, быраата Алексей Ефимовтар.
Алаҕар нэһилиэгэ 1890 с. тэриллибит. 1897 сыллаах биэрэпэһинэн 4 аҕа уустаах, 169 ыаллаах, 323 эр киһилээх, 388 дьахтардаах эбит. Аҕа дойду Улуу сэриитин иннинэ оройуон биир бөдөҥ нэһилиэктэрин ахсааныгар киирэрэ үһү. Уоттаах сэриигэ 96 киһи ыҥырыллыбытыттан 40 эрэ киһи дойдутугар эргиллибит. Үлэ фронугар 19 киһи сылдьыбыт. Чурапчы көһөрүллүүтүн алдьархайыгар «Жданов», «Чаачыгый», «Ворошилов» холкуостара — 146 хаһаайыстыба, 446 киһи көһөн, оройуон сайдыытын кэлиҥҥи историятыгар суох буолан, ахтыллыбат буолбуттар.
Эбээм ийэтэ эрэйдээх оҕолорун билбэт дойдуларыгар соҕотохтуу хаалларан, бу Орто дойдуттан арахсаары сытан төһөлөөх санаарҕаан, ытаан-соҥоон бараахтаабытын билигин кэлэн ким билиэй?…
Эбээм барахсан күндү ийэтин көмүс уҥуоҕа ханна, хайдах хараллыбытын билбэт.
— Түөрт оҕо төгүрүк тулаайах хаалан, тоҥон-хатан, өрүү «айахха тугу эрэ укпут киhи» диэн санаалаах сылдьарбыт, — диэн ахтар эбээм Акулина Иннокентьевна.
Хата, тыыннаах хаалан, киһи буолуох быаларыгар, Алаҕарга биир дойдулаахтара төннөллөрүгэр оҕолору бэйэлэрин кытта бөрөөн илдьэ кэлбиттэр. 14 саастаах Пелагея холкуоска үлэлии хаалбыт. Онтон кыралары — эбээбин уонна убайын Егору Мындаҕаайытааҕы Оҕо дьиэтигэр ыыппыттар. Бырааттарын, 5 саастаах Алешаны, Дьокуускайдааҕы Оҕо дьиэтигэр ылбыттар. Кинини сүтэрэн кэбиhэллэр. Онтон бэрт өр көрдөөн, улааппыт киһини булаллар. Алексей сахалыы биир да тылы билбэт киһи, эгэ, хантан төрүттээҕин өйдүө дуо? Ускул-тэскил олохтоммут буолан, бииргэ төрөөбүттэригэр кыайан сыстыбакка, эдэригэр олохтон туораабыт. Эбээм онтон наhаа хомойор. Сэрии сиэртибэтинэн ааттыыр.
Алаҕарга эбээбэр уонна кини эдьиийигэр аҕаларын быраата Трофим Алексеевич кэргэнинээн Пелагеялыын наһаа көмөлөспүттэр. «Бэйэлэрэ да элбэх оҕолоох, оччотооҕу олох кырыымчыгар, убайдаах саҥаспыт сэрии тулаайахтарыгар улахан болҕомтолорун уураллара«, — диэн эбээм олус махтана ахтар.
Кэлин эдьиийэ Пелагея Иннокентьевна 4 оҕолонон, Чурапчы биир убаастанар сис ыалынан буолар. Убайа Егор Иннокентьевич Амма Сулҕаччытыгар уhуннук биэлсэрдээн, Амма улууhун Бочуоттаах олохтооҕо, Российскай Федерация доруобуйатын үтүөлээх үлэһитин аатын ылар. Сулҕаччытааҕы балыыhа эбээм убайын Егор Иннокентьевич Ефимов аатын сүгэр.
Эбээм Акулина Иннокентьевна эдэригэр олус үҥкүүһүт эбитэ үһү. Дьокуускайга 1957 с. Ыччат бэстибээлигэр ситиhиилээхтик кыттыбыт.
Өрүү «бис» диэнинэн биһирэнэр «Тарантелла» диэн сольнай үҥкүүтүнэн ытыс тыаһын хомуйара аҕай үһү. Сааhыран да баран үҥкүү туруорааччыларга сүбэ-ама биэрэр эбит.
Эбээм Акулина Иннокентьевна 60-с сыллар саҕаланыыларыгар эһээбэр, учуутал идэлээх Василий Васильевич Крюковка кэргэн тахсан, Чурапчы Мугудайыгар олохсуйбуттар. Бу улахан тапталынан холбоспут ыал үс кыыс оҕоломмуттар.
Эһээм эбээбин наһаа таптыыр буолан, киниэхэ анаан өрүү хоһоон айар эбит.
Улуу Кыайыы 75 сыллаах үбүлүөйүн мин тапталлаах эбээмАкулина Иннокетьевна Крюкова оҕолорун, сиэннэрин уонна хос сиэннэрин кытта бииргэ көрcөр.
«Саха сирэ» хаһыакка, edersaas.ru саайтка анаан Дайаана ДЬЯЧКОВСКАЯ,
С.Ф. Гоголев аатынан Дьокуускайдааҕы педколледж устудьуоҥката,
Чурапчы улууһа.