Муус устар 27 күнэ хас биирдии Саха сирин олохтооҕун сүрэҕэр чугас күн. 1922 сыллаахха дойду политическай тутула тосту уларыйар уустук кэмигэр Саха АССР тэриллибитэ, биһиги судаарыстыбаннаспыт олохтоммута.
Оттон 1992 сыллаахха Арассыыйаҕа саҥа саҕахтар арыллар, кэлим уларыйыылар киирэр кэмнэригэр Саха Өрөспүүбүлүкэтин саҥа Төрүт Сокуона ылыныллыбыта. Бу сайдыы саҥа кэрдиис кэмин саҕалыыр улахан историческай ситиһии этэ.
Биһиги быйыл Өрөспүүбүлүкэбит күнүн уустук быһыы-майгы буолан турдаҕына, бэлиэтиибит. Ол иһин Ил Дархаммыт Айсен Николаевтыын бүгүҥҥү кэпсэтиибит судургута суох кэм биһиги барыбыт иннибитигэр туруорбут ирдэбиллэрин тула буолла.
Айсен Сергеевич дьаҥ турбут кэмигэр салалта өттүттэн туох үлэ-хамнас барарын, олох-дьаһах хайдах уларыйыан сөбүн туһунан ааҕааччыларбытыгар анаан бэйэтин көрүүлэрин, санааларын билиһиннэрдэ.
Дьаҥ туһунан
— Айсен Сергеевич, ыарахан тургутууну ааһан эрэбит. Алдаҥҥа харантыын киирбитэ, Ленскэйгэ эмиэ балаһыанньа уустук. Ааспыт үс нэдиэлэ тугу көрдөрдө?
— Сүрдээх ыарахан дьаҥ кэлэн, барыбытын аймаата, олохпутун уларытта. Биһиги арыыланан хаалар кыахпыт суох, бу ыарыы дойдубут бары эрэгийиэннэригэр тарҕанна. Атыттары кытта тэҥнээн, 100 тыһыынча киһиэхэ аахтахха, дойду орто көрдөрүүтүттэн билиҥҥитэ үс төгүл намыһах көрдөрүүлээх иһэбит. Ол эрээри, мантан уоскуйар кыахпыт суох. Алдаҥҥа уонна Ленскэй Чайыҥдатыгар ыарыы турбут түбэлтэлэрэ бааллар. Ордук долгуйар уонна сэрэхэчийэр сирбит Дьокуускай буолар. Тоҕо диэтэххэ, ыалдьыбыт дьон ахсаана кыра кыралаан элбии турар. Кинилэр сорохторо хайдах уонна кимтэн сыстыбыттара биллибэт. Уонна, хомойуох иһин, аҕа саастаах дьон ыалдьан эрэр. Бу күннэргэ 65 уонна 82 саастаах кырдьаҕас дьахталлар ыарыйдылар. Ити — ыарыы куорат иһигэр баарын көрдөрөр. Ол иһин өссө төгүл этэбин – булгуччу дьиэҕитигэр олоруҥ, бэйэҕитин харыстаныҥ уонна тулалыыр дьоҥҥо харыстабыллаахтык сыһыаннаһыҥ. Бу кураанах тыллар буолбатахтар, бу барыта ыарыыны утары киирсэр биир сүрүн ньыма буолар. Атын дойдулар уопуттара көрдөрөр – дьон алтыспат эрэ буоллаҕына дьаҥ тарҕаныыта бытаарар. Биһиги сүрүн сыалбыт – кэлэр нэдиэлэлэргэ ыарыы тарҕаныытын тохтотоммут, ыалдьыбыт дьон ахсаанын аҕыйатыах тустаахпыт.
— Доруобуйа харыстабылын үлэһиттэригэр эбии төлөбүр хаһан бэриллиэй?
— Дойду бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлэ Михаил Мишустин дьаһалынан көрүллүбүт үп-харчы кэлбитэ уонна бу нэдиэлэттэн төлөөһүн саҕаланыа. Ыарыһахтары кытта 120 эмчит Дьокуускайга, Алдаҥҥа, Мииринэйгэ уонна Чайыҥдаҕа үлэлиир. Эмиэ бачча үлэһит обсерватордарга үлэлиир. Уопсайа 250 үрүҥ халааттаах аанньал күн ахсын дьаҥы кытта охсуһар. Биллэн турар, кинилэр бары бигэргэммит төлөбүрдэри толору уонна кэмигэр ылыахтара.
— Коронавирус тарҕамматын туһугар ыытыллар үлэҕэ волонтердар кыттыыларын Эн хайдах сыаналыыгын?
— Мин Саха сиригэр амарах санаалаах дьон элбэҕиттэн үөрэбин. Уопсайа 2 000-ттан тахса эдэр киһи сүрэҕин баҕатынан кыамматтарга, аҕа саастаах дьоҥҥо ас, эмп тиэрдэргэ көмөлөһөр. Бу маннык кэмҥэ эппиэтинэстээх уонна наадалаах үлэнэн дьарыктаналлар. Уопсастыбаҕа улахан көмө буолар.
«Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru